در مطبوعات ایران هر کس هر جور بخواهد می تازد - وبلاگ امین و کیوان

به گزارش وبلاگ امین و کیوان، امروزه فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ساخت معادل برای کلمات وارد شده بسیار دیر عمل می نماید و در نهایت نیز آنچه که می سازد نادرست و خنده دار است به گونه ای که دست مایه تمسخر بچه ها در مدارس قرار می گیرد.بخشی از سخنان بیان شده در نشست آسیب شناسی نگارش زبان فارسی در مطبوعات.

به گزارش وبلاگ امین و کیوان، نشست آسیب شناسی نگارش زبان فارسی در مطبوعات امروز در تاریخ شنبه 11 خرداد با حضور علیرضا حسینی پاکدهی عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی، مهدی شادخواست ناظر ارشد استان های روزنامه همشهری و حسن ذوالفقاری مدیر گروه آموزش زبان فارسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی در دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها برگزار گردید.

در این نشست به موضوعاتی همچون راهبردهای مطبوعات برای درست نویسی و نحوه نگارش زبان فارسی، آشنایی با اقدامات مطبوعات برای درست نویسی، علل کاربرد کلمات بیگانه در مطبوعات و ضرورت تدوین معیارهای شاخص برای درست نویسی در مطبوعات پرداخته شد.

در ابتدای این نشست پاکدهی اعلام کرد که وظیفه فرهنگستان زبان این است که بدون تأخیر بتواند متناسب با تغییرات پیرامون خود عمل کند، به گونه ای که هر کس بتواند همسو با سلیقه اش از زبان استفاده کند.

او افزود: فرهنگستان زبان در این کار پیروز نشده و نتوانسته برای عبارات خارجی به سرعت و به درستی معادل مناسب پیدا کند؛ به گونه ای که گاهی مورد تمسخر بچه ها قرار می گیرد.

پاکدهی در این راستا معادل کلمه کراوات که فرهنگستان زبان دراز آویز زینتی را برای آن معرفی نموده، مثال زد و گفت که دختر خود او در مدرسه واژه های جدید فرهنگستان را مسخره می نماید.

وی همچنین موضوع نشست را در قالب محیط اجتماعی نیز آنالیز کرد و ادامه داد: اولین نکته نظم است. یک نظام اجتماعی برای ادامه حیات باید حداقل نظم را داشته باشد. ما برای اینکه یک آهن پاره را در محیط اجتماعی دست کسی بسپاریم دو تا آزمون برگزار می کنیم. اول می گوئیم که فرد باید سن قانونی داشته باشد. ولی آیا ما در محیط مطبوعاتی بلوغ فکری فرد را مهم می شماریم؟ همچنین در مرحله بعد امتحان عملی قرار می دهیم. ولی باز هم در مطبوعات این امر وجود ندارد و هر کس هر گونه می خواهد می تازد.

این استاد دانشگاه به سیاست زدگی حاکم بر مطبوعات و فصلی بودن برخی مطبوعات اشاره نمود و گفت: برخی از مطبوعات قبل از انتخابات اصلاً وجود ندارند و نزدیک به آن، به جای اینکه چشم و گوش مردم باشند در جهت منافع خود عمل می نمایند و بیشتر دست به تسویه حساب های شخصی خود می زنند.

او همچنین اعلام کرد که مطبوعات غلط های نگارشی زیادی دارند و از یکی از نشریات دانشجویی علامه طباطبایی نام برد که املای درست کلمات را چک نمی نمایند.

در ادامه نیز گفت: باید فاتحه چنین مطبوعاتی را خواند، زیرا برخورد انفعالی و نادیده گرفته شدن و جدی گرفته نشدن از سوی مردم را در پی خواهد داشت.

پاکدهی اضافه نمود: انتظار داریم کتاب های درسی که آموزش رسمی ما را در بر می گیرند، قوائد و اصول یکسان داشته باشند. ولی اینگونه نیستند و حتی صفحه به صفحه با هم تعارض دارند و این امر از مدرسه تا دانشگاه هم ادامه دارد. در نتیجه وقتی فرد وارد بازار کار می شود چیزی نمی داند. این آشفتگی در مجلات و مطبوعات نیز وجود دارد. مثلاً در یک خبر یک کلمه را در لید و تیتر دو جور می نویسند، این امر یک نوع عادی سازی نگارش اشتباه است.

او همچنین در ادامه به نقد نحوه نگارش مجلات دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها پرداخت و مواردی از آشفتگی آنها را ذکر کرد و در راستای پراکندگی موضوع غلط های نگارشی به اشتباه نگارشی در نوشتن کلمه ولیعصر از ابتدا تا انتهای این خیابان بلند اشاره نمود.

پاکدهی اعلام کرد: فرهنگستان زبان باید در خصوص تکنولوژی های جدید خیلی سریع عمل کند و قبل از جا افتادن واژه غربی برای آن کلمه معادل سازی کند نه اینکه خیلی دیر و به صورت غلط و نامعقول واژه شناسی کند. اغلب دانشجویان از من می پرسند که مگر تکنولوژی ها را ما اختراع کردیم که برای آنها معادل سازی کنیم ولی من می گویم غلط است مگر هواپیما یا علم جامعه شناسی را ما ابداع نموده ایم و آیا اکنون با این کلمات مشکل داریم؟ نکته دیگر این است که فرهنگستان کلماتی را که خودش پیشنهاد داده، استفاده نمی نماید که اینگونه هیچکس حرف های آنها را جدی نمی گیرد.

او افزود: نکته دیگر بی توجهی به نکات ریز است. مثلاً اینکه یک کلمه را جدا یا سر هم بنویسیم می تواند مسائل زیادی را ایجاد کند. در عرصه خوشنویسی برخی کلمات را به دلیل زیبایی بیشتر اشتباه می نویسند که این امر وارد مطبوعات می شود و از لحاظ نگارشی غلط است. نکته دیگر کم دانشی و سستی اهالی رسانه و مطبوعات است. مثلاً در یک روزنامه یک مطلب را در دو صفحه از روزنامه هر بار کلمه طوفان به یک شکل نوشته شده و حاضر نیستند به یک لغت نامه مراجعه نمایند.

این استاد دانشگاه درباره غیرحرفه ای بودن روزنامه نگاران گفت: آمار غیرحرفه ای بودن روزنامه نگاران ما بالاست، زیرا در جامعه مسائل بیکاری موج می زند و مطبوعات از نویسندگان بیگاری می کشند و پول کمی می دهند. در این صورت وبلاگ امین و کیوان حاذق حاضر به همکاری با چنین مطبوعاتی نخواهند بود و افراد نابلد در رسانه ها فعالیت خواهند کرد. قرض گیری الفبای ما نیز مشکل ساز است. چراکه ما الفبا را قرض نموده ولی آواهای مربوط به هر حرف را نگرفته ایم. اینگونه می شود که دانش آموز بیچاره در مدرسه نمی داند از کدام س یا ز برای کلمات استفاده کند. در اولویت قرار دادن سرعت به جای کیفیت هم مشکل ساز می شود.

پاکدهی از برتر دانستن زبان بین المللی نسبت به زبان مادری نقد کرد و گفت: هیچ زبانی نسبت به زبان دیگر فزونی ندارد و زبان انگلیسی به جهت پشتوانه سیاسی که داشته توانسته در دنیا به عنوان زبان بین المللی جا باز کند. اینکه سعی می کنیم قبل از یادگیری زبان مادری به فرزندان خود زبان بین المللی یاد دهیم باعث می شود با زبان و فرهنگ خود خداحافظی کنیم.

او ادامه داد: زبان را گاهی اوقات به عنوان یک وسیله ارتباطی در نظر می گیریم ولی صرفاً این نیست و بسیار بالاتر از این است. به نظر من پیچیده ترین پدیده انسانی زبان است. زبان غیر از اینکه وسیله ای برای نیش زدن به یک دیگر است وسیله ای هم برای تفکر و اندیشه است. زبان وسیله جهت یابی و جهت گیری هم نسبت به طبیعت و هم جامعه است. زبان وسیله ای درونی برای ابراز عواطف و وسیله ای برای قدرت است. زبان موجودی زنده است و نمی توان قوانین ثابت برای آن در نظر گرفت. البته تغییرات آن کند است و می توان قوانین عام برای آن در نظر گرفت. لفظ و معنی مکمل هستند و بر دیگری اهمیت بالاتری ندارند. رعایت دستور زبان و درست نویسی ضروری است. ضرورت ساده نویسی برای همگان اهمیت دارد.

او در خاتمه سخنان خود گفت: ویراستار امروزه به اصلاحات سوری و فوری ختم می شود گرچه که این تازه شروع این کار است.

اقبال زاده به عنوان دومین سخنران اعلام کرد: امروزه در فرهنگ ما اینگونه است که صحبت هایی می شود ولی عمل به آنها به ائمه اطهار واگذار می شود. چندی پیش لوحی با امضای رئیس جمهور به یک کارآفرین داده شده که در آن کلمه ادوات را با ع نوشته اند. در کنار زبان رسمی نباید گویش به کار برده شود. گاهی به جای زبان ملی از بومی استفاده می نمایند که غلط است. آشفتگی در ترجمه متون نظری در کارهای بزرگان ترجمه ما به مراتب وجود دارد که این ترجمه های غلط بعداً وارد مطبوعات و دانشگاه ها می شود. چرا اصحاب رسانه نگارش را بلد نیستند؟ چون زبان را به درستی یاد نگرفته اند. من کرد هستم و در خانه کردی حرف می زنم ولی وقتی وارد خیابان می شوم باید فارسی حرف بزنم. من از متن فارسی یک ترجمه می فهمم که مترجم ترک بوده یا کرد.

او ادامه داد: ما در مدرسه زبان را درست نمی آموزیم و زمانی این مشکل حل می شود که خود معلم درست آموزش دیده باشد، آموزش معلم بسیار مهم است. مرجعی به اسم آموزش پرورش گسست های مختلف دارد، زمانی که تغییری صورت می گیرد، معلمانی که سال ها کار نموده اند و سابقه دارند دیگر خودی نیستند و مرخص می شوند و خودی های صفر کیلومتری که زبان بلد نیستند روی کار می آیند و نتیجه این می شود. زبان هستی بخش است و وقتی زبان بلد نباشیم می خواهیم چه کنیم؟ بعد از دبستان وارد دانشگاه می شویم و تنها دو واحد زبان عمومی داریم. وقتی در مدرسه انشا را حذف می کنیم یعنی خلاقیت را از دانش آموز می گیریم. در زمانی که من در دانشگاه تهران درس خواندم شرف شاگردی بزرگان را داشتم ولی الآن ما استادان خوبی مثل سابق نداریم چون سواد کافی ندارند.

اقبال زاده اعلام کرد که باید خود ادبیات فارسی را بخوانیم تا آن را یاد بگیریم، باید عشق به زبان فارسی و ادبیات خود داشته باشیم.

او توضیح داد: در رشته ارتباطات خیلی ها دانش ارتباطات را یاد می گیرند ولی زبان ارتباط را یاد نمی گیرند و در نتیجه مطبوعات ما دچار وضعیت حال حاضر می شود. ما هم دچار انحطاط زبانی هستیم و هم انحطاط سیاسی. مثلاً شبکه فرهیختگان ما یک زیرنویس زده که اصلاً با عقل جور درنمی آید. متن زیرنویس این است که هندوها بعد از استعفا به معابد می روند، آخر مگر چنین چیزی می شود. در ایران ایدئولوژی جای دانش را گرفته است. انسان با زبان انسان می شود. کلمه زبان مادری و سرزمین مادری با هم ارتباط دارند، چرا این نسل فرهنگ و زبان مادری خود را نمی شناسد؟ بخشی از این مشکل به دنیا دنیای شده بازمی شود. ما به وسیله فضای مجازی به دنیا وصل هستیم ولی اولین حلقه خانه است. مقصر نسل جدید نیست مقصر ما هستیم از مدرسه تا دانشگاه.

اقبال زاده اعلام کرد که رسانه ملی باید به خانواده ها آموزش دهد. خانواده های گرفتاری که وقت کتاب خواندن و روزنامه خواندن ندارند. روزی به جایی می رسیم که حتی دنیا را هم نمی شناسیم اینها از عدم تفکر درست نشأت می گیرد.

او گفت که تکنولوژی در کشورهای دنیا سوم عارضه است و اگر مهار نشود و در خدمت انسان قرار نگیرد حتی در کشور مبدا هم مشکل ساز می شود. رسانه های ما وقتی زبان را درست نیاموخته و درست منتقل نمی نمایند و ما با بچه ها داد و ستد نداریم و زبان را به آنها منتقل نمی کنیم، اغتشاش و پریشانی زبانی و فکری به وجود می آید.

شادخواست به عنوان سومین سخنران گفت که اهمیت ندادن به درست نویسی ریشه تاریخی دارد و در مطبوعات دیده می شود. همچنین هجو و دراز نویسی به وضوح در مطبوعات وجود دارد.

او ادامه داد: زبان حلقه اتصال یک نسل به گذشته است. در خبرگزاری ها توسط نسل جوان وبلاگ امین و کیوان عباراتی همچون خاطرنشان ساخت می بینیم چون این عبارات در نسل آنها جایگاهی ندارند. اشتباهات نگارشی آنها را دست کم نگیریم چون نوشته های آنها بیشتر از کتاب ها توسط مردم خوانده می شود و به آنها استناد می شود و غلط هایشان در بین مردم جا می افتد. باید از افعال معلوم استفاده نمایند نه مجهول. ویراستار باید توجه بیشتری نشان دهد و وقت بیشتری بگذارد. ویراستار باید حتی نویسنده هم باشد تا بهتر بتواند کار خود را انجام دهد. باید به رسم الخط و نشانه گذاری توجه کرد. در بسیاری از موارد خبرنگار می گوید که تا حد ممکن نوشته شان ویرایش نشود چون خودش قبلاً خوانده است ولی در ادامه غلط های آنها حتی اعتبار خودشان را پایین می آورد.

شادخواست اضافه نمود: در مطبوعات رسم الخط های متفاوتی را می بینیم چون به درستی آموزش داده نشده است. باید تدوین شیوه نامه نگارشی واحد با اصول علمی برای مطبوعات، آموزش کوتاه نویسی و درست نویسی، برگزاری کارگاه های آموزشی برای ویراستارهای مطبوعات، تعامل بیشتر ویراستاران و مطبوعات، برگزاری کلاس های آموزشی برای آشنایی با ادبیات کلاسیک و معاصر، در نظر دریافت کلاس های ویرایشی در دانشگاه ها و … صورت بگیرد.

او با بیان اینکه بهترین ویراستارهای ما کسانی هستند که بسیار مطالعه نموده اند، گفت: مطالعه خیلی مهم است. ویراستاری امروز تنها در حد نقطه گذاری و رسم الخط انجام می شود. ما گاهی بیش از حد به ادبیات کلاسیک خود اهمیت می دهیم و این باعث می شود که ادبیات معاصرمان را فراموش کنیم. حافظ و سعدی هم غلط داشته اند اینکه نقد می کنم دلیل بر این نیست با آن مخالف باشم. می بینیم که در دانشگاه ها معانی اشعار حافظ و سعدی را حفظ می نمایند به جای اینکه دید تحلیلی داشته باشند. مطبوعات برای مردم هستند و باید ساده نویسی داشته باشند.

ذولفقاری به عنوان آخرین سخنران گفت: وضعیت زبان فارسی در رسانه و مطبوعات خراب است به خصوص در رسانه. زمانی تنها یک روزنامه 3000 تیراژ داشت ولی الآن کل تیراژ روزنامه ها به 7000 نمی رسد. برخی از مسائل نگارشی توسط نرم افزارهای نگارشی قابل حل است. بیشتر مسائل نگارشی ما برای زبان است و البته در نگارش می بینیم که فرد به دلیل بلد نبود نشانه گذاری هر جا کم می آورد ویرگول می گذارد، گرچه که یاد دادن این نکات تنها دو ساعت وقت می گیرد. کاربرد واژگان بیگانه در چند سال اخیر بسیار زیاد شده و میزان زیادی از اخبار، ترجمه هستند که ترجمه های درستی هم نیستند.

او ادامه داد: مطبوعات بعد از قاجار به ساده نویسی یاری زیادی نموده اند ولی الآن خود آنها در حال نابودی خودشان هستند. معاونت مطبوعاتی باید برنامه های مدونی برای آموزش زبان فارسی به اهالی مطبوعات داشته باشد. این دفتر باید زبان مطبوعات را از گذشته تاکنون را آنالیز کند. حجم نوشتارهایی مطبوعاتی نسبت به سایر متن های نوشتاری دیگر بسیار بالاتر است. باید نرم افزارهای غلط یاب فراوری شود. این نشست ها باید ادامه پیدا کند. ایجاد یک بخش در معاونت مطبوعاتی برای نظارت بر نگارش و نظارت سالانه بر نگارش مطبوعات ضروری است.